Jak zweryfikować, czy suplement jest legalnie dostępny na rynku?

Wstęp

Rynek suplementów diety w Polsce to prawdziwa dżungla, w której łatwo się zgubić. Choć prawo traktuje je jako specjalną kategorię żywności, a nie leki, to kontrola nad tym sektorem pozostawia wiele do życzenia. Z danych NIK wynika, że system nadzoru ma poważne luki – tylko 11% zgłoszeń jest analizowanych, a nielegalne produkty potrafią latami krążyć w obrocie. W tym artykule pokażę Ci, jak poruszać się w tym złożonym świecie, na co zwracać uwagę i jak uniknąć pułapek. Dowiesz się też, gdzie szukać pomocy, gdy natrafisz na podejrzany produkt.

Najważniejsze fakty

• Suplementy to nie leki – nie mogą mieć właściwości leczniczych, choć kontrola NIK wykazała, że 4 na 7 badanych produktów łamało tę zasadę
• Każdy legalny suplement musi być zgłoszony do GIS, ale tylko 5% zgłoszeń przechodzi pełną weryfikację – reszta trafia na rynek bez dokładnej kontroli
• W latach 2017-2020 wykryto 20 nielegalnych produktów zawierających niedozwolone substancje jak MK-677 czy DHEA
• System RASFF odnotował 712 zgłoszeń niebezpiecznych suplementów w całej UE, w tym 36 z Polski

Jakie są podstawowe wymogi prawne dla suplementów diety?

Polskie i unijne przepisy traktują suplementy diety jako specjalną kategorię żywności, co oznacza, że podlegają one innym regulacjom niż leki. Kluczowym aktem prawnym jest ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia, która określa m.in. obowiązek powiadomienia Głównego Inspektoratu Sanitarnego przed wprowadzeniem produktu na rynek. To właśnie brak odpowiedniej kontroli nad tym procesem był jednym z głównych problemów wskazanych przez NIK – w latach 2017-2020 zaledwie 11% zgłoszeń zostało poddanych analizie.

Klasyfikacja suplementów jako żywności, a nie leków

Podstawowa różnica między suplementami a lekami tkwi w ich przeznaczeniu. Suplementy nie mogą mieć właściwości leczniczych – ich rolą jest wyłącznie uzupełnienie normalnej diety. Jak wynika z kontroli NIK, aż 4 na 7 badanych produktów nie spełniało tej podstawowej zasady, zawierając substancje typowe dla farmaceutyków. Przykładem jest produkt Liver Refresh z pankreatyną, który zgodnie z prawem powinien być zarejestrowany jako lek.

Obowiązkowe oznaczenia na etykiecie produktu

Etykieta suplementu musi zawierać kilka kluczowych elementów. Po pierwsze, wyraźne określenie „suplement diety”. Po drugie, dokładny skład jakościowy i ilościowy. Kontrola NIK ujawniła jednak, że wiele produktów dostępnych na rynku (zwłaszcza w sprzedaży internetowej) zawierało niedozwolone składniki jak MK-677 czy DHEA. „W latach 2017-2020 wszystkie kraje UE zgłosiły 712 powiadomień o niebezpiecznych suplementach, w tym Polska – 36” – to pokazuje skalę problemu.

Zastanawiasz się, jakie trampki będą pasować do Twojego stylu? Odkryj inspiracje, które pomogą Ci dokonać idealnego wyboru między czerwonymi a białymi sneakersami.

Jak sprawdzić rejestrację suplementu w GIS?

Weryfikacja legalności suplementu diety to podstawa przed jego zakupem. Każdy produkt wprowadzony legalnie na polski rynek musi być zgłoszony do Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Problem w tym, że jak pokazała kontrola NIK, „w latach 2017-2020 złożono blisko 63 tys. powiadomień, a GIS poddał analizie zaledwie 11% z nich”. To oznacza, że wiele produktów może być sprzedawanych latami bez właściwej kontroli.

Korzystanie z rejestru produktów na stronie GIS

Najprostszy sposób na sprawdzenie legalności suplementu to wizyta na stronie GIS. W zakładce „Rejestr produktów” znajdziesz publicznie dostępną bazę zgłoszonych suplementów. Wystarczy wpisać nazwę produktu lub producenta. Pamiętaj jednak, że:

• Obecność w rejestrze nie gwarantuje pełnego bezpieczeństwa – to tylko potwierdzenie zgłoszenia
• Niektóre produkty mogą być w trakcie wieloletniej weryfikacji
• Według danych NIK „najdłuższe analizy trwały od dwóch do niemal 14 lat”

Weryfikacja numeru powiadomienia

Każdy legalny suplement powinien mieć na opakowaniu numer powiadomienia GIS, który wygląda np. tak: GIS-ŻP-SD-1234/2022. Możesz go sprawdzić na stronie Inspektoratu. Niestety, jak wynika z raportu NIK:

To pokazuje, że system ma poważne luki. „W badanym okresie aż 211 produktów nie przeszło pozytywnie weryfikacji, a 55 983 nie było nawet zaczętych” – to dane, które powinny dać do myślenia każdemu konsumentowi.

Potrzebujesz wsparcia w utrzymaniu motywacji do regularnego treningu? Poznaj sprawdzone metody, które pomogą Ci zachować konsekwencję i radość z aktywności fizycznej.

Jakie dokumenty są potrzebne do legalnego wprowadzenia suplementu na rynek?

Procedura legalizacji suplementu diety wymaga przygotowania szczegółowej dokumentacji. Jak wynika z kontroli NIK, „w latach 2017-2020 GIS otrzymał blisko 63 tys. powiadomień, ale tylko 5% produktów przeszło pełną weryfikację”. To pokazuje, jak ważne jest prawidłowe przygotowanie dokumentów już na etapie zgłoszenia. Brak jednego wymaganego załącznika może opóźnić proces nawet o kilka lat, podczas gdy produkt będzie dostępny w sprzedaży.

Wymagane dane w zgłoszeniu do GIS

Elektroniczny formularz zgłoszeniowy do GIS musi zawierać precyzyjne dane o składzie produktu. Należy podać nie tylko nazwy składników, ale też ich dokładne dawki. Kontrola NIK ujawniła, że „aż 36 produktów dostępnych w internecie zawierało niedozwolone substancje jak MK-677 czy johimbina”. W zgłoszeniu muszą znaleźć się także dane producenta – jeśli firma ma siedzibę poza UE, konieczne jest wskazanie przedstawiciela na terenie Wspólnoty.

Obowiązkowe załączniki do zgłoszenia

Oprócz wypełnionego formularza, przedsiębiorca musi dołączyć wzór etykiety produktu. To właśnie błędy w oznakowaniu były jednym z głównych problemów wykrytych przez NIK – „14 ofert suplementów zawierało informacje sugerujące właściwości lecznicze”. Drugim kluczowym dokumentem jest potwierdzenie rejestracji zakładu produkcyjnego w lokalnej stacji sanitarno-epidemiologicznej. Bez tych załączników zgłoszenie nie zostanie rozpatrzone, choć – jak pokazała kontrola – produkt i tak może trafić do sprzedaży.

Dieta pudełkowa to nie tylko rozwiązanie na odchudzanie. Dowiedz się, jak może stać się częścią Twojego zdrowego stylu życia, czytając więcej o diecie pudełkowej i jej zaletach.

Jakie składniki są niedozwolone w suplementach diety?

W Polsce lista substancji zakazanych w suplementach diety nie jest jednolita i jasno określona, co stanowi poważny problem systemowy. Jak wynika z kontroli NIK, „brak uregulowania na poziomie unijnym przepisów dotyczących składników niedozwolonych” znacząco utrudnia skuteczną kontrolę rynku. Mimo to, istnieją wyraźne zakazy dotyczące konkretnych substancji, których obecność w suplemencie automatycznie dyskwalifikuje produkt.

Lista substancji zabronionych w Polsce

Wśród składników bezwzględnie niedozwolonych znajdują się substancje o działaniu farmakologicznym. Kontrola NIK wykazała, że w internecie wciąż dostępne są produkty zawierające MK-677 (Ibutamoren) czy ostarine (MK-2866) – związki typowe dla dopingu sportowego. Inne często spotykane niedozwolone składniki to johimbina (stymulant) czy DHEA (prekursor hormonów). W latach 2017-2020 GIS zidentyfikował 20 takich nielegalnych produktów dostępnych w sprzedaży online, co pokazuje skalę zjawiska.

Składniki wymagające specjalnych zezwoleń

Nie wszystkie kontrowersyjne składniki są całkowicie zakazane – niektóre wymagają dodatkowej weryfikacji i specjalnych zezwoleń. Należą do nich np. ekstrakty z konopi włóknistych (CBD) czy świerzbowiec właściwy. Jak pokazał przypadek suplementu CannabiGold Smart, produkt zawierający 299 mg/kg THC i 17 600 mg/kg CBD został zgłoszony przez Szwajcarów jako niebezpieczny. W Polsce takie składniki mogą być dopuszczone, ale tylko w śladowych ilościach i po szczegółowej analizie.

Jak rozpoznać nielegalne suplementy diety?

Nielegalne suplementy diety stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Według danych NIK, w latach 2017-2020 aż 211 produktów nie przeszło pozytywnie weryfikacji, a niektóre z nich zawierały substancje mogące powodować poważne skutki uboczne. Problem jest szczególnie widoczny w sprzedaży internetowej, gdzie kontrola jest znacznie utrudniona. Warto wiedzieć, że nawet produkty dostępne w aptekach czy drogeriach mogą budzić wątpliwości – zwłaszcza te, które nie mają numeru powiadomienia GIS.

Czerwone flagi w oznakowaniu produktu

Oznakowanie nielegalnego suplementu często zawiera charakterystyczne błędy, które powinny wzbudzić Twoją czujność. Zwróć szczególną uwagę na:

• Brak określenia „suplement diety” – to podstawowy wymóg, którego brak świadczy o nielegalności produktu
• Informacje sugerujące właściwości lecznicze – np. „leczy chorobę X” czy „zastępuje lek Y”
• Niepełne dane producenta lub brak adresu siedziby firmy w UE
• Brak numeru powiadomienia GIS lub jego nieprawidłowy format

Kontrola NIK wykazała, że aż 14 ofert suplementów zawierało niedozwolone informacje o właściwościach leczniczych, co jest jasnym sygnałem ostrzegawczym.

Nieprawidłowości w składzie produktu

Analiza składu to kluczowy element weryfikacji suplementu. Nielegalne produkty często zawierają:

1. Substancje farmakologiczne – jak pankreatyna w produkcie Liver Refresh czy THC w CannabiGold Smart
2. Składniki dopingowe – np. MK-677 (Ibutamoren) czy ostarine (MK-2866)
3. Niedozwolone dawki składników – zwłaszcza w przypadku ekstraktów roślinnych
4. Substancje nieujęte w wykazie dozwolonych składników suplementów

W latach 2017-2020 GIS zidentyfikował 20 produktów zawierających niedozwolone składniki, co pokazuje, jak ważna jest czujność przy wyborze suplementów. Pamiętaj, że nawet naturalne składniki w nieodpowiednich dawkach mogą być szkodliwe dla zdrowia.

Gdzie zgłaszać nieprawidłowości dotyczące suplementów?

Jeśli masz podejrzenia, że dany suplement diety może być niebezpieczny lub nie spełnia wymogów prawnych, istnieją konkretne instytucje, do których możesz skierować swoje zgłoszenie. Jak wynika z kontroli NIK, „w latach 2017-2020 GIS wydał 437 decyzji nakazujących wycofanie niebezpiecznych produktów z rynku”, co pokazuje, że system działa, choć z pewnymi opóźnieniami. Warto wiedzieć, że każda taka interwencja zaczyna się często od zgłoszenia świadomego konsumenta.

Kontakt z Państwową Inspekcją Sanitarną

Pierwszym adresem powinna być lokalna Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna lub bezpośrednio Główny Inspektorat Sanitarny. Możesz to zrobić:

• Telefonicznie – każda stacja ma swój numer alarmowy
• Mailowo – adresy znajdziesz na stronach internetowych sanepidu
• Osobiście – w siedzibie stacji w Twoim powiecie

„W badanym okresie organy PIS kontrolowały niemal 80% wytwórni suplementów rocznie” – to pokazuje, że zgłoszenia nie trafiają w próżnię. Pamiętaj, że im więcej szczegółów podasz (nazwa produktu, numer partii, miejsce zakupu), tym skuteczniejsza będzie interwencja.

Zgłoszenia przez system RASFF

Dla produktów dostępnych w całej UE istnieje System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach (RASFF). To szczególnie ważne narzędzie w przypadku suplementów kupowanych w zagranicznych sklepach internetowych. Jak wynika z danych NIK:

„8 suplementów zawierających nieautoryzowane składniki zgłoszono do RASFF w ramach kontroli w 2017 roku” – to pokazuje skuteczność tego mechanizmu. Zgłoszenie możesz złożyć przez specjalny formularz na stronie Komisji Europejskiej lub za pośrednictwem GIS.

Wnioski

Rynek suplementów diety w Polsce wymaga pilnych zmian systemowych. Niedoskonałości prawne i brak efektywnej kontroli sprawiają, że na półkach sklepowych i w internecie wciąż dostępne są produkty zawierające niedozwolone substancje. Skala problemu jest ogromna – według danych NIK tylko 5% zgłoszonych suplementów przeszło pełną weryfikację, co pozostawia konsumentów praktycznie bez ochrony. Kluczowe jest zwiększenie nakładów na kontrole oraz ujednolicenie przepisów na poziomie unijnym.

Konsumenci powinni zachować szczególną czujność przy wyborze suplementów. Obecność produktu w rejestrze GIS nie gwarantuje jego bezpieczeństwa, a analiza składu może trwać nawet kilkanaście lat. Warto pamiętać, że suplementy diety nie są lekami i nie mogą wykazywać właściwości leczniczych – każda taka informacja na opakowaniu powinna być sygnałem ostrzegawczym. W latach 2017-2020 aż 14 ofert zawierało niedozwolone informacje o właściwościach leczniczych.

Najczęściej zadawane pytania

Czy suplement diety może zastąpić lek?
Absolutnie nie. Suplementy diety nie mają właściwości leczniczych i nie mogą być traktowane jako zamienniki leków. Jeśli produkt sugeruje takie działanie, to prawdopodobnie jest nielegalny lub zawiera niedozwolone substancje. Przykładem jest produkt Liver Refresh z pankreatyną, który powinien być zarejestrowany jako lek.

Jak sprawdzić, czy suplement jest legalny?
Najprościej sprawdzić numer powiadomienia GIS na opakowaniu i zweryfikować go w rejestrze na stronie Inspektoratu. Pamiętaj jednak, że nawet produkty w rejestrze mogą zawierać niedozwolone składniki, bo kontrola trwa często latami. W latach 2017-2020 GIS zidentyfikował 20 nielegalnych produktów dostępnych w sprzedaży.

Co zrobić, jeśli podejrzewam, że suplement jest niebezpieczny?
Natychmiast zgłoś to do lokalnej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej lub przez system RASFF dla produktów z UE. Im więcej szczegółów podasz, tym szybciej Inspekcja będzie mogła podjąć działania. W latach 2017-2020 GIS wydał 437 decyzji o wycofaniu niebezpiecznych produktów dzięki takim zgłoszeniom.

Dlaczego niektóre suplementy są wycofywane po latach obecności na rynku?
System kontroli ma poważne luki – analiza niektórych produktów trwała nawet 14 lat. W tym czasie suplement może być legalnie sprzedawany, dopóki nie zostanie ujawnione jego niebezpieczne działanie lub skład. To pokazuje, jak ważna jest własna czujność przy wyborze produktów.

Czy suplementy z zagranicznych sklepów internetowych są bezpieczne?
Nie ma takiej gwarancji. W latach 2017-2020 kraje UE zgłosiły 712 przypadków niebezpiecznych suplementów. Zawsze sprawdzaj skład i unikaj produktów z podejrzanymi substancjami jak MK-677 czy DHEA, które często pojawiają się w suplementach kupowanych online.